رئیس پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا با اشاره بر شیوع آسیب‌های اجتماعی همچون خودزنی در میان دختران جوان بر نقش آموزش و پرورش در جلوگیری از این نوع آسیب تاکید کرد.
دکتر زهره خسروی، در نشست تخصصی "خشونت علیه خود در زنان، با محوریت خودزنی در دختران جوان" که به همت جهاد دانشگاهی واحد الزهرا با حضور الهام فخاری رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران ونمایندگانی از آموزش و پرورش و نیروی انتظامی، برگزار شد، اظهارکرد: خودزنی به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد، بخشی از آن مربوط به اختلالات روانی مانند شخصیت مرزی، اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی است، اما منظور از مورد خودزنی مورد نظر ما مورد ویژه‌ای است که در دوران نوجوانی و جوانی شایع است.
وی گفت: از آنجایی که در ایران در مورد بسیاری مسائل آماری وجود ندارد، آمار دقیقی از خودزنی دختران در ایران وجود ندارد، اما طبق آمار آمریکا در نوجوان‌هایی که مشکل روانی خاصی مانند اسکیزوفرنی و یا اختلال مرزی و موارد این چنینی ندارند، چهار تا هشت درصد خودزنی شایع است.
رئیس پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا تصریح کرد: یکسری آسیب‌های روانی و اجتماعی همیشه وجود داشته است، اما سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا در برخی برهه‌های زمانی این آسیب‌ها شدت پیدا می‌کنند، مانند طلاق که از زمان‌های قدیم وجود داشته اما در دوران خاصی افزایش پیدا کرده است. رفتارهای خودآسیب‌رسان نیز همیشه وجود داشته، اما باید پرسید چرا در جامعه فعلی ما شدت و افزایش یافته است.
خسروی افزود: بخشی از این آسیب‌ها به مسائل جامعه‌شناختی مربوط می‌شود، اما از نظر روانشناختی و فرهنگی نیز می‌توان این مسئله را بررسی کرد.
وی یادآور شد: انسان ابعاد وجودی مختلفی همچون ابعاد بیولوژیک، روابط بین‌فردی، تعلق و ارتباط اجتماعی و بعد معنوی و روحانی دارد که هر کدام از این‌ها زیرشاخه‌های خاص خود را دارند. انسان قرار است که انرژی روانی خود را در کانال‌های مختلف این ابعاد به جریان بیندازد، اما اگر این انرژی روانی فقط در یک کانال جاری شود، فرد طغیان می‌کند.
رئیس پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا تاکید کرد: حال این سوال مطرح می‌شود که آیا نظام آموزش و پرورش و خانواده‌های ما تمامی این کانال‌ها را سیراب می‌کنند؟ آیا بهای کافی به فعالیت‌های ورزشی و هنری می‌دهند؟ یا اینکه فقط روی بعد شناختی افراد تمرکز می‌کنند؟
تمرکز ناقص مدارس بر بعد شناختی دانش‌آموزان
خسروی با تاکید بر اهمیت مورد توجه قرار گرفتن سایر ابعاد انسانی، یادآور شد: با بررسی وضعیت فعلی متوجه می‌شویم که همه کانال‌ها به غیر از بعد شناختی، مسدود است و مدارس ما فقط روی بعد شناختی دانش‌آموزان آن هم به طور ناقص تمرکز می‌کنند.
وی تصریح کرد: انسان سالم کسی است که انرژی روانی‌اش در کانال‌های مختلف چرخش داشته باشد. ما زمانی تمام فعالیت‌های هنری را به نوعی گناه تلقی کرده‌ایم و نگذاشیم که فعالیت‌هایی همچون موسیقی، شطرنج و ... در مدارس رواج پیدا کند. هنوز هم در تلویزیون ایران ساز نمی‌بینید.
رئیس پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا با بیان اینکه بعضی از والدین به صورت کاریکاتورگونه به سایر ابعاد انسانی فرزندانشان توجه می‌کنند، گفت: آن والدینی که دغدغه نان و سرپناه ندارند، سازهایی همچون پیانو که پرستیژ اجتماعی دارد را برای فرزندانشان تهیه می‌کنند، اما امکانات ورزشی برای دختران ما همیشه محدود بوده است و به امکاناتی هم که وجود دارد، چون دغدغه خانواده‌ها و مدارس نیست توجه نمی‌شود.
خسروی با اشاره به اینکه در آموزش و پرورش توجه زیادی فقط به بعد معنوی دانش‌آموزان انجام شده، تصریح کرد: در آموزش و پرورش گاهی اوقات آنقدر توجه به این بعد بالا بوده که آسیب‌زایی ایجاد کرده و در نهایت نتوانسته کمکی به دانش‌آموزان کند.
وی با بیان اینکه برای این دانش‌آموزان در چنین سیستمی تمام کانال‌ها بسته شده و فقط روی تحصیل آنان تمرکز شده است، گفت: این فشارها فقط روی تحصیل آن هم بدون ایجاد خلاقیت و قدرت تفکر و به صورت تقلیدی انجام شده است و چنین وضعیتی نخبه‌های تک‌بعدی را بار می‌آورد.
رئیس پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا، افزود: در جلسات مشاوره افرادی را می‌بینیم که با وجود موفقیت در کنکور و کسب رتبه‌های مطلوب مهارتشان در روابط بین فردی در حد یک کودک است.
خسروی یادآور شد: بنابراین یکی از راهکارهایی که می‌تواند به پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی کمک کند، این است که به طور جدی روی زمینه‌های مختلفی همچون فعالیت‌های ورزشی، هنری و هر فعالیتی که تعلق اجتماعی را پرورش می‌دهد، تمرکز کنیم.
وی با بیان اینکه در کشورهای غربی کودکان از دوران دبستان فعالیت‌هایی انجام می‌دهند که باعث افزایش حفظ تعلق اجتماعی‌شان می‌شود، تاکید کرد: ما هم باید به طور جدی این کارها را در قالب فعالیت‌های مختلف انجام دهیم و با توجه به علایق بچه‌ها، این فعالیت‌ها را جهت افزایش تعلق و مسئولیت اجتماعی جدی بگیریم.
جای خالی گفت‌و گو
رئیس پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا درباره فعالیت‌هایی که در بعضی از کشورهای غربی جهت افزایش تعلق و مسئولیت اجتماعی کودکان انجام می‌شود، توضیح داد: در مدارس آن‌ها، بچه‌ها از سنین پایین فعالیت‌های نوع‌دوستانه‌ای را مانند رسیدگی به یک سالمند یا کمک درسی به کودک معلول انجام می‌دهند. اگر تنوع فعالیت وجود داشته باشد، این انرژی روانی متراکم نمی‌شود.
خسروی با تاکید بر اینکه ارتباطات ما در خانه و مدرسه به شکل اغناء گفت و گویی نیست، گفت: اگر که ساعتی در مدرسه وجود داشته باشد که دانش‌آموزان با هم حرف بزنند و محور، اغنای گفت و گویی باشد، کمک بزرگی به کودکان ما می شود.
وی افزود: خانواده‌های ما در زمینه تربیت فرزند سردرگم‌اند. گاهی به سمت فرزندسالاری و گاهی به سمت تربیت سنتی می‌روند. در کلاس درس و مدرسه نیز فقط بحث رقابت‌های درسی است در حالی که گفت و گو کمک زیادی به تخلیه خشم درونی می‌کند.
رئیس پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا تاکید کرد: باید گفت و گو را محور آموزش در مدارس قرار دهیم و اینطور نشود که فرد به جایی برسد که راهی جز خشم علیه خود نداشته باشد.
خسروی اظهارکرد: حتی اگر کادر آموزش و پرورش هنوز آماده این مسئله نیستند که به طور کامل گفت و گو محور عمل کنند، حداقل در هفته دو ساعت را به گفت و گو اختصاص دهیم و این گفت و گو طوری باشد که بچه‌ها هم هنگام گفت و گو و هم بعد از گفت و گو امنیت داشته باشند.
وی در خصوص وضعیت فعلی سیستم‌های تربیتی گفت: در حال حاضر دو نوع طرح‌واره نقص و شرم و استحقاق و خودبزرگ‌بینی در سیستم‌های تربیتی ما وجود دارد، یعنی تربیت‌های ما یا وظیفه‌مدار هستند که منجر به طرح‌واره نقص و شرم می‌شوند یا اینکه صرفا بر حقوق، مطالبه‌ها و خواسته‌های فرد توجه می‌شود که نتیجه آن ایجاد طرح‌واره استحقاق و خودبزرگ‌بینی است که هر دوی این طرح‌واره‌ها آسیب‌زا هستند.
رئیس پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا تاکید کرد: در بسیاری از کشورها، سیستم آموزش و پرورش به شکلی است که نقص‌های خانواده را جبران می‌کند، زیرا آموزش و پرورش و خانواده به کمک هم می‌توانند این آسیب‌ها را کاهش دهند.
خسروی افزود: این دو طرح‌واره قدرت تحمل ناکامی را در فرد پایین می‌آورند و باعث می‌شود که فرد در مواجهه با کوچک‌ترین ناکامی فرو بریزد.
وی با اشاره بر نتایج تحقیقاتی که در زمینه اعتیاد در کشورهای پرتغال و اسکاتلند انجام شده، ایجاد سرگرمی و زمینه‌هایی همچون فعالیت‌های هنری و ورزشی را عامل موثری جهت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی همچون خودزنی دانست.
رئیس پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا در پایان با تاکید بر اهمیت مشاوره‌های فردی، تصریح کرد: مشاوره‌های فردی لازم است، اما اقدامات پیشگیرانه‌ای در سطح آموزش و پرورش و رسانه‌های ما جهت جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی، باید اتفاق بیفتد.
