روانشناسان بر این نکته توافق دارند که:IQ تنها 10 تا 25 درصد برای رسیدن به موفقیت لازم است و باقی بستگی به هر چیزی از جمله EQ دارد.
بهره هوشی یا هوش‌بهر چیست؟!
بهرهٔ هوشی یا هوش‌بهر، (IQ) مخفف انگلیسی: Intelligence Quotient روشی برای سنجش هوش انسان است. در فارسی گاهی به اشتباه این ترم دانشی را ضریب هوشی می‌نامند. باید توجه داشت ضریب (به انگلیسی:Coefficient)، یک عامل ضربی در برخی از جمله‌های یک عبارت ریاضی است که معمولاً یک عدد است؛ در حالی که بهر یا خارج قسمت (به انگلیسی:Quotient) حاصل تقسیم یک عدد (در اینجا سن ذهنی) بر عددی دیگر (در اینجا سن زمان‌شناختی یا تقویمی) است.
بهرهٔ هوشی عددی با میانگین ۱۰۰ و انحراف معیار ۱۵ می‌باشد. از این رو در رده‌بندی و تقسیم هوش، به صورت میانگین نزدیک ۷۰٪ از مردم دارای هوش میانه، ۱۲٪ هوش بالاتر از میانه، ۲٪ درصد بسیار باهوش و ۱٪ افراد سرآمد یا نابغه را دربرمی‌گیرند. همین روند دربارهٔ افراد کم‌هوش، واپس‌ماندهٔ ذهنی و… در سوی دیگر پابرجا است.
IQ به معنای هوش شناختی است و عددی است برای اندازه گیری توانایی های منطقی و یا ریاضی یک فرد. این یک معیار هوش نسبی فرد می باشد و در یک آزمون استاندارد، سن روانی را با سن تقویمی می سنجد. IQ توانایی فرد برای آموزش و درک چیزهای جدید، توانایی مقابله با موقعیت های جدید و دستکاری محیط زیست و یا تجزیه کردن تفکر می باشد.
روش به دست آوردن بهرهٔ هوشی
برای به دست آوردن بهرهٔ هوشی یک انسان، از وی آزمون‌های گوناگونی برای ارزیابی قابلیت‌های مختلف ذهنی وی گرفته می‌شود. هر آزمون بخشی از ویژگی‌های مغزی فرد را که در زیر بخشی از آنها فهرست شده‌اند را می‌آزماید و سپس از روی آنها با نگرش به سن فرد، بهرهٔ هوشی حساب می‌شود.
یکی از روش‌های رایج برای اندازه‌گیری بهره هوشی در ایران استفاده از ابزار تست هوش ریون است (به انگلیسی: Raven) این آزمون که در سال ۱۹۳۸ توسط پن روز و ریون ساخته شده‌است دارای ۶۰ سؤال تصویری است و از پنج سری ۱۲ تایی (سریهای A,B,C,D,E) تشکیل شده‌است.
سوالات تست هوش ریون بدین شکل می‌باشند که می‌بایست از میان ۶ تا ۸ تصویر جداگانه، تصویری را انتخاب کنید که تصویر ماتریس هر سؤال را تکمیل کند. معمولاً در دوره‌های مختلف سنی این آزمون از افراد گرفته می‌شود و این بدین معنی است که سن فردی که تست‌ها را تکمیل می‌کند در ارزیابی بهره هوشی اهمیت بالایی دارد. که در این تست بالاترین طبقه، طبقه بهره هوش بالای ۱۲۷ هست که جزو افراد ممتاز و نخبه قرار می‌گیرند.
مخاطرات آزمون هوش
از زمانی که مطالعات زیادی در حوزهٔ روانشناسی شخصیت حاصل شد و انواع هوش و نظریه هوش‌های چندگانه برای افراد کشف و تعریف شد، آزمون‌های هوش از بررسی آی کیو فراتر رفت.
از جمله انواع هوش می‌توان به:
- هوش جسمانی: Physical Intelligence, PI
- هوش عقلانی: Intellectual Intelligence, II
- هوش هیجانی: Emotional Intelligence, EI
- هوش معنوی: Spiritual Intelligence, SI
توانمندی‌های مغز انسان
- تشخیص الگوها (Pattern recognition)
- قدرت حافظه کوتاه مدت (Short-Term memory)
- استفاده فرد از واژه‌ها (Vocabulary)
- سرعت محاسبه فرد (Computational speed)
- درک روابط یا جبر (Algebra)
- اطلاعات عمومی (General Knowledege)
-محاسبات ریاضیات (Arithmetic)
- درک فضایی (Spatial ability)
- منطق (Logic) تلفظ (Spell) ...
دسته بندی ضرایب عبارت اند از:
پایین تر از 60: هوش بسیار پایین
بین 60 تا 90: هوش پایین
بین 91 تا 110: هوش معمولی
بین 111 تا 130: تیزهوش
و 131 به بالا: سرآمد
مقایسه IQ و EQ
IQ می تواند مفاهیمی مانند قدرت کلمه، توانایی ریاضی و استدلال منطقی را اندازه گیری کند. هنگامی که فرد در زمینه مهارت های خلاق و احساسات توانا می شود، IQ سقوط می کند. در حقیقت، نشان داده شده است که برخی افراد دارای نمره بالای IQ هستند، ولی آنها روابط فردی خوبی ندارند و در اجتماع بی دست و پا هستند.
برای همین یک آزمون دیگر که انعکاس واقعی از شناخت فرد و توانایی های ذهنی او را نشان دهد لازم بود، برای همین EQ بوجود آمد.
امروزه آزمون IQ را کمتر استفاده می کنند و بیشتر EQ را انجام می دهند، زیرا بر این باورند که EQ می تواند توانایی فرد را در مقابله با شرایط استرس زا تعیین کند.
